Büyük tasarımcılar psikolojinin görsel algıda oynadığı güçlü rolü çok iyi bilirler.
Birinin gözü tasarım kreasyonlarınızla karşılaştığında ne olur? Aklıları parçanızın paylaştığı mesaja nasıl tepki veriyor? Bir amatör veya profesyonel tasarımcı olarak, bu soruları cevaplayabilmeniz önemlidir.
Bir tasarımın nasıl algılandığını ve yorumlandığını anlamak, görsel iletişimcilerin sahip olması gereken önemli bir varlıktır. Arkasında ki itici güçleri anlamıyorsak tasarımlarımızla insan algısını etkileyemeyiz.
Bu makalede, izleyicilerin onlar için tasarladığımız görsel uyarıcıları nasıl anlamlandırabildiğini anlamamıza yardımcı olacak bir psikoloji hareketi olan Gestalt’ın arkasındaki temel ilkeleri paylaşacağım.
Gestalt Nedir?
Kelime anlamı olarak Gestalt tam anlamıyla bir model, şekil, form veya bütünsel yapısına karşılık anlamlar bütünüdür. 1920’lerde Berlin’de patlak veren bir hareket olan Gestalt Psikolojisi, zihinlerimizin, bireysel unsurlarından ziyade, formları nasıl bütünüyle algıladığını betimlemeye amaçlamaktadır.
Gestalt Psikolojisinin neyi keşfetmeye ve yorumladığını anlamak için, zihninizin otomatik olarak tanıdığınız bir insanın yüzünü nasıl algıladığımızı düşünün. Bu, yüzün diğerleriyle aynı temel özelliklerden oluştuğu şüphesiz olsa da: burun, kulaklar, gözler vs. Beynimiz ne yapar? – özelliklerin bir bütün olarak anlaşılması – Gestalt Psikolojisinin bulduğu yere odaklanır.
Gestalt Psikolojisi tasarımı nasıl etkiledi?
Pavlov’un köpeklerini deneyini hiç duydunuz mu? Pavlov, 1890’ların sonlarından beri aktif bir Rus psikoloğuydu. O ödülleri kullanarak davranışlar etkileyebilir fikrini kurdu. Teori klasik şartlanma olarak biliniyordu fakat bugün pazarlama ve tasarım dünyasını etkiliyor. Gestalt psikologları, meslektaşlarının aksine algı, öğrenme ve biliş gibi süreçlerin bu kadar basit olmadığını ve bunları bölümlere ayırarak anlaşılamadıklarını düşünüyorlardı. Bunun yerine, Gestalt psikologları içgörü , holismve problem çözme gibi karmaşık fikirlerle ilgilendiler.
Tasarımda Gestalt İlkeleri
Yıllar boyunca, Gestalt psikologları, tasarımcılar için paha biçilmez araçlar haline gelen görsel algının temel ilkelerini özetleyen listeler hazırladılar. Yukarıda bahsedildiği gibi, bu ilkeler , zihinlerimizin farklı görsel bileşenleri aynı grubun bir parçası olarak nasıl ve ne zaman algıladıklarını açıklamaya çalışır . Aşağıda açıklanan prensipler, aslen Max Wertheimer (1923), Stephen Palmer (1999, 2002) ve diğer çağdaş Gestalt teorisyenleri tarafından önerilenlerin bir birleşimidir.
- Basitlik
Sadelik yasası, zihnimizin her şeyi en basit haliyle algıladığını gösterir. Örneğin, derinlemesine incelendiğinde, aşağıdaki görüntü, ayrı ayrı bakıldığında hiçbir anlamı olmayan ayrı bileşenlerden oluşurken, aklımız bunları ‘logo’ kelimesini heceleyecek şekilde otomatik olarak algılar. - Şekil ve Zemin
Şekil zemin ilkesi, bir tasarımdaki hangi öğenin hemen şekil olarak algılanacağını ve hangisinin zemin olarak algılanacağını açıklamaya yardımcı olur. “Şekil” görseldeki öğe, “toprak” ise şeklin arkasındaki arka plandır.
Bu soruyu cevaplayabilmeniz için önce anlamanız gereken iki prensip daha var:
Alan: Akıl, genellikle kompozisyondaki en küçük nesneyi şekil olarak algılar ve zemin olarak daha büyük olan algılanır.
Dışbükeylik: Dışbükey elemanlar içbükeyden daha sık şekillerle ilişkilidir.
Aşağıdaki resme baktığınızda, algınızın hangisi rakam ve hangisinin zemin olduğu algısı zihninizin nasıl algıladığına bağlı olarak değişir. Bir örnekte, kara el figür, beyaz da zeminmiş gibi görünür, bir diğerinde ise beyaz baş figür, siyah ise zeminmiş gibi görünür.
- Yakınlık
Birbirlerine yakın yerleştirilirlerse, elemanları aynı gruba ait olarak algılarız. Örnek olarak, uygun karakter aralığının hangi harflerin bireysel kelimeleri oluşturduğunu anlamalarına yardımcı olabileceğini düşünün. Bazı durumlarda, harfler arasındaki aşırı boşluklar, bir kelimenin ne zaman bittiği ve bir sonrakinin başlamasıyla ilgili karışıklığa neden olabilir. Aşağıdaki örnekte, aklımız, bir geyiğin tek bir görüntüsünü birleştirmek ve oluşturmak için yakın dikey çubukların her birini algılar. - Benzerlik
Birbirine benzeyen unsurları aynı gruba ait olarak algılarız. Benzerlik ilkesi renk, boyut, yönlendirme, doku ve hatta yazı tipleri kullanılarak tetiklenebilir. Örneğin, çok sayfalı bir belge hazırlarken, güçlü bir tür şeması oluşturmak, okurların hangi başlık parçalarının, başlıkların hangilerinin vücut kopyalarının olduğunu anlamalarına yardımcı olur.
Aşağıdaki resimde zihnimiz benzer renkteki daireleri ayrı ayrı daireler olarak değil, başka renktekilerden ayrı dikdörtgenler, kareler ve çizgiler oluşturmak üzere birleştirerek algılar.
- Ortak Kader
Görsel öğeler aynı yönde birlikte hareket ettiğinde, onları tek bir grubun parçası olarak görürüz. Gözümüz, birlikte hareket eden figürlere doğru çekilmiştir ve bu ilke 2D ve 3D animasyonlar için özellikle çok önemlidir.
Aşağıdaki resimde, tek tek kuşların her biri aynı yönde birlik içinde seyahat ettikleri için zihnimiz onları yakalanan balıkları uzaklaştırarak tek bir grubun parçası olarak algılar.
- Simetri
Simetrik, elemanlar aynı grubun bir parçası olarak algılanır. Hiç birbirinizin ayna yansıması gibi görünen rakamlara baktınız mı? Bu ilişki, unsurları tek bir figür olarak algılamamıza yardımcı olur.
New York’taki Bisiklet Fuarı için hazırlanan bu posterde, tasarım konsepti ana odak noktası olarak birleşik bir çember oluşturmayı hedefledi. Çember oluşturmak için, tasarımcı bir yarıyı bir bisiklet tekerleği ve bir yarısını da bir rögar kapağı olarak tasvir etti. Doku ve renk bakımından farklı olsalar da simetrik bir figürü andırdıkları gerçeği, onları bu posterin izleyicisinin gözünde birleştirdi.
- Süreklilik
Elemanlar birbirleriyle hizalı ise görsel olarak ilişkilendirilirler. Çizgiler sürekli oldukları sürece tek bir figür olarak algılanır. Segmentleri ne kadar pürüzsüzse, onları birleşik bir şekil olarak o kadar çok görüyoruz.
Publicis Singapore tarafından hazırlanan bu Noel kartı, devamlılık ilkesinin şekil oluşturmamıza nasıl yardımcı olabileceğini gösteriyor. Bilenmiş kalemin ince yeşil çizgisi, gözün kompozisyonun üstünden altına doğru yönlendirilmesine yardımcı olur ve çok beklenmedik bir şekilde bir Noel ağacı şekli oluşturur.
- Kapanış
Kapalı bir figürün parçası ise, elemanları aynı gruba ait olarak algılarız. Kapanış prensibini keşfetmek için harika bir fırsat logo tasarımı. Fedex’in logosu yıllarca pek kimsenin göremediği bir sağ oku “gizler”. E ve X arasında bu negatif boşluğu oluşturarak ve iki harfi çok sıkı şekilde kapatarak kapanma illüzyonunu ekler ok görseli olarak belirginleşir: - Ortak Bölge
Tek bir bölgenin parçası olan birkaç element bulduğumuzda, onları tek bir grup olarak ilişkilendiririz. Bir metin, nesne ve afiş kombinasyonunun bulunduğu rozet için bir tasarım düşünün. Bu öğelerin üçü de birleşik rozete ait olarak algılanıyor.
Pixar’s Inside Out için hazırlanan bu posterde , sanatçılar Stacey Aoyama ve Eric Tan, filmin karakterlerini tek bir insan silüeti içinde birleştirmek için ortak bölge ilkesini kullanıyor. Onları aynı bölgenin içinde görselleştirirken, onları o alan içinde bir arada varolduğunu algılıyoruz. Filmi izlediyseniz, bunun büyük ölçüde hedefi olduğunu biliyorsunuz: Olumlu ve olumsuz duyguların davranışlarımızı şekillendirmek için zihinlerimizde bir arada bulunduğunu göstermek.
- Eleman Bağlantısı
Elemanları, diğer elemanlarla birbirine bağlanmışsa birleşmiş olarak algılarız. Eylemde bu prensibi düşünmenin kolay bir yolu, okların bir rakamı (veya metin bloğunu) diğerine bağlamasına yardımcı olan bir Infographic veya akış şemasıdır .
Harvard Magazine için Jonathan Calugi’nin bu eserlerinde, nesneler bütün kompozisyon boyunca ilerleyen bir çizgi ile birleştiriliyor – etkinlik miktarına rağmen birlik ve görsel uyum duygusu getiriyor.
